جداسازی شناسایی و تعیین مقدار الکالوئیدهای گیاه biebersteinia multifida و بررسی اثرات فارماکولوژیکی آن

آلکالوئیدهای کینازولینی در گیاهان متعددی از جمله peganum harmala و biebersteinia multifida وجود دارد. این سری آلکالوئیدها می توان از vasicine و vasicinone نام برد. این ترکیبات اثرات فارماکولوژیکی متنوعی دارند. برخی از آنها دارای خاصیت کاهندگی فشارخون، ضددردی، تحریک سیستم ایمنی و اثر شل کنندگی قوی نای می باشند. در این پایان نامه جداسازی و تعیین ساختمان آلکالوئیدها و اثرات فارماکولوژیکی عصاره تام گیاه biebersteinia multifida مورد مطالعه قرار گرفته است . بررسی تحقیقات انجام گرفته بر روی این گیاه منجر به جداسازی یک آلکالوئید بنام vasicinone و مقداری مواد پلی ساکاریدی و تاننی شده است . تاکنون هیچ گزارشی از بررسی فیتوشیمیایی و یا دارویی مواد موثر گیاه b.multifida در ایران داده نشده است . همچنین کاوش کتابخانه ای نشان داد که در مورد اثر دارویی این گونه نیز گزارشی داده نشده، گرچه در مورد گونه دیگری از آن گزارش کوتاهی داده شده است . نمونه های این گیاه در دو مرحله بدست آمد که در مرحله اول از بازار زنجان (نمونه الف) و در مرحله دوم از تپه های اطراف زنجان (نمونه ب) جمع آوری گردید. پس از خشک کردن و گرد ساختن، عصاره متانولی آن با روش سوکسله استخراج گردید، عصاره حاصل تغلیظ شد و مقداری از آن برای انجام آزمایشهای فارماکولوژیکی جدا گردید، آلکالوئیدهای موجود در عصاره باقیمانده به روش متداول شناسایی و سپس جدا و درصد آن در دو نمونه، به طور جداگانه تعیین گردید. جداسازی آلکالوئیدها با استفاده از کروماتوگرافی سبتر-لایه انجام گرفت و برای شناسایی و تعیین ساختمان آلکالوئیدها از طیفهای 13c-nmr, ft-ir, mass, 1h-nmr استفاده شد. در این مطالعه مقدار آلکالوئید تام در نمونه الف 0/56 و در نمونه ب 0/92 درصد گرم گیاه خشک تعیین گردید از نمونه الف تنها یک آلکالوئید جدا گردید که پس از بررسی ططیف mass آن، آلکالوئید وازیسینون شناسایی گردید و از عصاره آلکالوئید تام نمونه ب 3 آلکالوئید جدا گردید، که پس از بررسی داده های طیفی الکالوئیدهای زیر شناسایی گردیدند. همچنین در طی مراحل جداسازی انجام گرفته بر روی گیاه فوق، یک استروئید نیز جدا گردید که هنوز موفق به شناسایی ساختمان آن نشده ایم. اثرات فارماکولوژیکی عصاره این گیاه با استفاده از آزمونهای کاراژینان و فرمالین بر روی رات ، مورد مطالعه قرار گرفت . همچنین اثرات احتمالی آن در ایجاد زخم معده بررسی شد. نتایج حاصل از آزمون کاراژینان، بیانگر فعالیت قابل قیاس عصاره ریشه (10mgkg-1) biebersteinia multifida با ایندومتاسین (4mgkg-1) بر روی ورم پنجه پای موش می باشد. همچنین عصاره گیاه مذکور (50mgkg-1) دارای فعالیت ضددردی قابل ملاحظه ای در مقایسه با مورفین (10mgkg-1) در مرحله حاد و مزمن آزمون فرمالین می باشد. بررسی بیشتر نشان داد که عصاره biebersteinia multifida اثر ضددردی وابسته به مقدار مصرف دارو را در هر دو مرحله حاد و تاخیری نشان می دهد. روش اثر مشخص نیست و احتمال دارد وابسته به مهار سیکلواکسیژناز باشد. از بررسی احتمال ایجاد زخم معده، این نتیجه بدست آمد که عصاره ریشه این گیاه، در مقادیر موثر بر التهاب ، ایجاد زخم معده را تسهیل نمی کند. بررسی بالینی این گیاه می تواند راهنمای بسیار خوبی برای تایید بیشتر و بهتر اثرات مورد ادعا در طب سنتی و بومی باشد.